26 сакавіка калегія Мінскага гарадскога суду (Зоя Салаўёва, Іна Угнівенка і старшыня Іна Яблакава) не задаволіла прыватную скаргу на пастанову суддзі суду Цэнтральнага раёна Мінска Івана Майсейчыка, які 5 лютага адмовіў заяўнікам ва ўзбуджэнні грамадзянскай справы супраць Міністэрства культуры і начальніка ўпраўлення па ахове гістарычна-культурнай спадчыны і рэстаўрацыі гэтага міністэрства Ігара Чарняўскага.

Сярод заяўнікаў скаргі — старшыня грамадскага аб’яднання “Хрысціянская злучнасць “Курапаты” 85-гадовы Вацлаў Нямковіч, старшыня Беларускай асацыяцыі ахвяраў палітычных рэпрэсій Зінаіда Тарасевіч, грамадскія дзеячы культуролаг Вацлаў Арэшка і мовазнаўца Вінцук Вячорка, а таксама грамадскі актывіст Алесь Макаў, які ў 2008 годзе затрымаў у Курапатах вандалаў, за што пазней страціў працу.
У скарзе, між іншым, адзначалася, што Мінкультуры павінна каардынаваць дзейнасць па ахове гістарычна-культурнай спадчыны іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання, а таксама ажыццяўляць кантроль за выкананнем заканадаўства ў названай галіне. Апроч таго, у скарзе нагадвалася, што заканадаўства забараняе знішчэнне нерухомай матэрыяльнай гістарычна-культурнай каштоўнасці, або стварэнне пагрозы яе знішчэння.
Разам з тым, як зазначалася ў скарзе, Мінкультуры нічога не зрабіла па каардынацыі дзейнасці чынавенства для выканання прадстаўлення Генеральнай пракуратуры Мінскаму аблвыканкаму ад 27 лістапада 2012 года і кантролю за яго выкананнем. Гэтае прадстаўленне зафіксавала парушэнні заканадаўства ў дачыненні да Курапатаў, калі СТАА “БелРэстІнвест” самавольна і незаконна ўзвяло у недатыкальнай ахоўнай зоне ўрочышча з яго заходняга боку шэраг новых пабудоў аб’екту прыдарожнага сервісу з былой назвай “Бульбаш-хол” на 51-м кіламетры Мінскай кальцавой аўтадарогі. Па выніках разгляду прадстаўлення Генпракуратуры ў Мінаблвыканкаме 27 снежня 2012 года было прынята аднагалоснае рашэнне аб неабходнасці вынасу 4 дамкоў аб’екту прыдарожнага сервісу з тэрыторыі ахоўнай зоны Курапатаў. Аднак і па сёння гэтае рашэнне, што павінен быў выканаць “БелРэстІнвест”, засталося толькі на паперы.
Апроч таго, Мінкультуры сваёй пастановай ад 1 снежня 2014 года №70 звузіла мяжу ахоўнай зоны каштоўнасці з яе заходняга боку такім чынам, каб усе пабудовы аб’екту прыдарожнага сервісу апынуліся па-за межамі ахоўнай зоны. Гэтае рашэнне Мінкультуры ўзмацняе антрапагенны ўціск на Курапаты і стварае пагрозы яго знішчэння, бо шырыня ахоўнай зоны з заходняга боку ўрочышча скарацілася з 120 да 50 метраў.
Заяўнікі прасілі суд, між іншым, абавязаць Мінкультуры прывесці названыя межы ахоўнай зоны Курапатаў у ранейшы стан.
Аднак суддзя Іван Майсейчык адмовіўся ўзбуджаць грамадзянскую справу, зыходзячы з таго, што заяўнікі зварнуліся ў суд па пытанню канстытуцыйнасці пастановы Мінкультуры ад 1 снежня №70. Але гэта не адпавядае рэчаіснасці, таму што грамадскія актывісты абскардзілі дзеянні (бяздзеянне) Мінкультуры і Ігара Чарняўскага, а не канстытуцыйнасць нарматыўна-прававога акту. Вось чаму заяўнікі звярнуліся ў касацыйную інстанцыю з просьбай адмяніць пастанову Івана Майсейчыка ад 5 лютага і перадаць пытанне на новы разгляд у суд Цэнтральнага раёна г. Мінска.
Пад час разгляду прыватнай скаргі ў Мінгарсудзе заяўнікі звярнулі ўвагу калегіі па грамадзянскіх справах на наступнае. Артыкул 60 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь гарантуе грамадзянам абарону іх правоў кампетэнтным, незалежным і непрадузятым судом. Таму, адмаўляючы заяўнікам ва ўзбуджэнні справы, суд парушыў іх канстытуцыйнае права на судовую абарону.
Згодна арт. 21 Грамадзянскага працэсуальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь, суд абавязаны вырашаць справы на падставе Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і прынятых ў адпаведнасці з ёю нарматыўных прававых актаў. Калі ж пры разглядзе канкрэтнай справы суд прыйдзе да высновы аб неадпаведнасці нарматыўнага акта асноўнаму закону краіны, суд прымае рашэнне ў адпаведнасці з Канстытуцыяй і ставіць ва ўстаноўленым парадку пытанне аб прызнанні дадзенага нарматыўнага акту неканстытуцыйным.
Такім чынам, заяўнікі, як грамадзяне, згодна арт. 54 Канстытуцыі абавязаны берагчы спадчыну продкаў, а суд абавязаны вырашаць справы згодна асноўнага закону краіны і пры неабходнасці ставіць пытанне аб неканстытуцыйнасці нарматыўнага акту, падкрэслілі грамадскія актывісты.
Паколькі калегія Мінгарсуду падтрымала рашэнне Івана Майсейчыка, якое 26 сакавіка ўступіла ў законную сілу, заяўнікі будуць абскарджваць яго ў парадку нагляду.

Марат Гаравы “Новы час”