Адкуль ідзе бяда?

Небяспеку для Курапатаў стварае незаконнае будаўніцтва ў ахоўнай зоне гэтага ўнікальнага помніка трагедыі беларускага народа, якому няма аналагаў у свеце. Гаворка ідзе менавіта пра незаконнае будаўніцтва, бо зямля не захоплена забудоўцамі, а прадастаўлена мясцовымі ўладамі з парушэннем закону. зямля не захоплена забудоўшчыкамі, а выдана мясцовымі ўладамі з парушэннем закону- В.Г.) самабуд уНагадаем, што ў ахоўнай зоне Курапатаў забаронена ўсялякае новае будаўніцтва, што не мае дачынення да гэтай матэрыяльнай нерухомай гістарычна-культурнай каштоўнасці міжнароднага значэння. У ахоўнай зоне гэтага помніку забаронена стварэнне пажара- і выбухованебяспечных падземных збудаванняў, якія забруджваюць навакольнае асяроддзе і выклікаюцць значныя транспартныя патокі. Тэрыторыя ахоўнай зоны Курапатаў можа быць выкарыстана толькі для ажыццяўлення мерапрыемстваў, звязаных з мемарыялізацыяй гэтай гістарычна-культурнай каштоўнасці.

Аднак ласыя кавалкі зямлі, што акаляюць Курапаты, якія месцяцца ўздоўж МКАД, спакушаюць забудоўцаў. І дзеля задавальнення гэтай спакусы мясцовыя органы выканаўчай улады парушаюць закон і прадастаўляюць зямлю забудоўцамдля ўзвядзення аб’ектаў у ахоўнай зоне помніка. Першай тут з’явілася СТАА “БелРэстІнвест”, якое з заходняга боку Курапатаў збудавала чатыры дамкі модульнага тыпу, частку будынку рэстарацыі і дзіцячую пляцоўку аб’екту прыдарожнага сервісу з былой назвай “Бульбаш–хол”. І хоць 27 лістапада 2012 года Генеральная пракуратура накіравала Мінскаму аблвыканкаму адпаведнае прадстаўленне аб неабходнасці цягам месяца ліквідаваць гэтыя парушэнні заканадаўства, вышэйназваныя пабудовы стаяць і да гэтай пары – праз 24 месяцы.

Затым пачаўся наступ на паўночную частку ахоўнай зоны Курапатаў. Каля катэджнага пасёлку “Сонечны” была выпрастаная гістарычная дарога на вёску Драздова, траса якой вядома з XVI стагоддзя, і ўзведзены ачышчальныя збудаванні з вадаёмам. Апроч таго, у паўночнай частцы ахоўнай зоны Курапатаў забудоўца “Сонечнага” плануеўзвядзенне новай аўтастаянкі, шэрагу новых жылых дамоў і новай крамы.

Аднак найбольшую небяспеку для народнага мемарыялу ствараюць планы будаўніцтва на полі з усходняга боку Курапатаў Міжнароднага выставачнага комплексу. Калі яго праекціроўшчыкі і забудоўцы паўтораць вышэйзгаданыя незаконныя захады сваіх папярэднікаў, у ахоўнай зоне помніка будзе знішчана гістарычная “Дарога смерці” – апошні шлях ахвяраў на згубу.

Што чакае Курапаты ў будучым? Ужо сёння экалагічны стан ляснога масіву выклікае трывогу. Справа ў тым, што народны мемарыял, аточаны МКАД і і дарогай Заслаўе-Калодзішчы, зведвае на сабе вельмі моцны антрапагенны ўціск, які прывёў да разрастання ва ўрочышчы спірэі — расліны-паразіта. Калі ж пачнуць працаваць аб’екты, незаконна ўзведзеныя ў ахоўнай зоне помніка, а таксама Міжнародны выставачны комплекс, шасейныя развязкі вакол яго і новыя аўтастаянкі ў наваколлі Курапатаў, антрапагенны ўціск на ўрочышча можа ўзрасці да такіх памераў, што шкодныя адкіды проста знішчаць мемарыяльны курапацкі лес.

Як бароніць Курапаты Міністэрства культуры?

Месца згубы ахвяраў палітычных рэпрэсій 30-40-х гадоў ХХ стагоддзя ва ўрочышчы Курапаты было ўзята пад ахову дзяржавы яшчэ ў 1993годзе. Паводле заканадаўства, ахоўваемы аб’ект мусіць мець яшчэ і зоны аховы, якія рэгламентуюць рэжымы ўтрымання тэрыторыяў помніка і прылеглых абшараў.

Але цягам больш 20 гадоў для Курапатаў не зацверджаны Міністэрствам культуры праект зонаў аховы гэтага помніка. Замест такога сталага праекту дзейнічае часовая (на перыяд да распрацоўкі горадабудаўнічага праекту стадыі “Дэтальны план”) схема зонаў аховы Курапатаў, зацверджаная пастановай Міністэрства культуры № 15 ад 12 мая 2004 года.

Аднак аніякіх часовых схемаў зонаўаховы, межы якіх падганяліся б пад інтарэсы забудоўцаў, заканадаўства не прадугледжвае. Згодна пункту 3 артыкулу 29 Закону Рэспублікі Беларусь “Аб ахове гістарычна-культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь”, спачатку павінен зацвярджацца праект зонаў аховы Курапатаў, а ў залежнасці ад яго весціся распрацоўка рознай горадабудаўнічай і землеўпарадкавальнай дакументацыі, рэалізацыя якой можа аказаць уздзеянне на каштоўнасць. Аднак робіцца наадварот.

Абавязак па распрацоўцы праекту зонаў аховы Курапатаў ускладзены Міністэрствам культуры на суб’екты гаспадарання, якія ў сваіх інтарэсах плануюць і ўзводзяць аб’екты гаспадарчага прызначэння на недатыкальнай тэрыторыі ахоўнай зоны каштоўнасці па часовай схеме зонаў аховы Курапатаў ад 12 мая 2004 года.

Такім чынам, адпрацаваны адваротны прадугледжанаму законам алгарытм дзеянняў: спачатку рыхтуюцца розныя праекты, а ў залежнасці ад іх — праект зонаў аховы Курапатаў. Такі падыход вядзе да паступовага звужэння ахоўнай зоны гэтай унікальнайгістарычна-культурнай каштоўнасці.

Дзейнасць дзяржавы і Міністэрства культуры па ахове спадчыны рэгулюе Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь і закон “Аб ахове гістарычна-культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь”. Аднак у дачыненні да ахоўнай зоны Курапатаў Міністэрства культуры абапіраецца на нарматыўна-прававы дакумент Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва — закон “Аб архітэктурнай, горадабудаўнічай і будаўнічай дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь”. Але ж гэты закон ў першую чаргу накіраваны не на ахову аб’ектаў спадчыны, а на прававое забеспячэнне дзейнасці суб’ектаў архітэктуры і будаўніцтва.

Так, у перапісцы з грамадскасцю чыноўнікі Міністэрства культуры прызнаюць прыярытэт праектаў зонаў аховы каштоўнасцяў над іншай горадабудаўнічай дакументацыяй. Менавіта такі падыход закладзены ў законе “Аб ахове гістарычна-культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь”. Разам з тым, дзяржаўныя службоўцы спасылаюцца на закон “Аб архітэктурнай, горадабудаўнічай і будаўнічай дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь”, што прадугледжвае прыярытэт горадабудаўнічай дакументацыі над праектамі зонаў аховы помнікаў. Прычым, менавіта на гэтай прававой норме грунтуецца дзейнасць Міністэрства культуры ў дачыненні да ахоўнай зоны Курапатаў.

Лагічным працягам такога падыходу з’яўляюцца словы начальніка упраўлення па ахове гістарычна-культурнай спадчыны і рэстаўрацыі Міністэрства культуры Ігара Чарняўскага, які на нядаўняй сустрэчы з прадстаўнікамі грамадскасці заявіў: у функцыі Міністэрства культуры ўвогуле не ўваходзіць ахова помнікаў, а супрацоўнікі гэтай дзяржаўнай структуры займаюцца толькі ўзгадненнем адпаведных дакументаў.

Вышэйзгаданыя адносіны Міністэрства культуры да ахоўнай зоны Курапатаў можна параўнаць з дзеяннямі хірурга, які замест скальпеля аперуе пацыента сякерай. Вынік такой замены вядомы. Вось чаму і Курапаты безабаронныя перад сякернымі захадамі мясцовага чынавенства, забудоўцаў і службоўцаў Міністэрства культуры.

Нашы памерлыя нас не пакінуць у бядзе

Нашы бязвінна рэпрэсаваныя дзяды і бацькі, якія не па сваёй волі ляжаць на курапацкіх пагорках, не маюць аніякай мажлівасці адстаяць сябе і нават за сябе нічога не могуць сказаць. Адзінае, што могуць гэтыя вартавыя людской памяці – дапамагчы жывым. Дапамагчы сваім сумленнем, годнасцю і высокароднасцю. Дык скарыстаемся гэтай дапамогай…

Марат Гаравы