Люстрацыя неабходная Беларусі  як расставанне з мінулым.

Люстрацыя як працэс расставання з таталітарным і аўтарытарным мінулым неабходная Беларусі. Да такой высновы прыйшлі ўдзельнікі круглага стала “Актуальнасць люстрацыі на сучаснай постсавецкай прасторы”, арганізаваным 18 ліпеня ў Мінску грамадскай ініцыятывай “Люстрацыя для Беларусі”.

 У дыскусіі, сярод іншых, прыняў удзел і ўкраінскі праваабаронца Уладзімір Яворскі — сааўтар аднаго з чатырох праектаў закону пра люстрацыю, што абмяркоўваюцца ў Вярхоўнай Радзе Украіны. Погляд праваабаронцы да праблемы засноўваецца на стандартах Савета Еўропы — прававы, а не палітычны падыход да люстрацыі, што разглядаецца не як пакаранне, а як абмежаванне займаць шэраг кіруючых пасадаў менавіта ў органах дзяржаўнай улады і мясцовага самакіравання. Пры гэтым пытанні крымінальнага пакарання і адпаведных абмежаванняў на заняцце дзяржаўных пасадаў для асобаў, павінных у знікненні палітычных апанентаў і журналістаў, не тычацца праблемы люстрацыі, падкрэсліў праваабаронца.

 Ён зазначыў, што аўтары ўсіх чатырох законапраектаў лічаць неабходным уключыць у часавыя межы люстрацыі не толькі апошнія два гады праўлення Віктара Януковіча, але і савецкі час.

 Такі падыход абумоўлены, між іншым, і тым, што ва ўкраінскім парламенце прыкладна палова яго супрацоўнікаў з’яўляюцца былымі супрацоўнікамі савецкіх спецслужбаў. Гэтыя людзі з іх адпаведнымі адукацыяй, жыццёвым вопытам і каштоўнасцямі будуць тарпедзіраваць любыя дэмакратычныя рэформы, падкрэсліў Уладзімір Яворскі.

 Ён звярнуў увагу на тое, што ў архівах спецслужбаў, дзе на кожнага дэмакратычнага актывіста існавала вялізная справа, шматлікія матэрыялы былі сфабрыкаваныя, асабліва  за  савецкім часам. На думку праваабаронцы, патрабуецца далікатны падыход да архіваў спецслужбаў, судоў, пракуратуры і Міністэрстваў унутраных справаў, што існавалі пры таталітарных і аўтарытарных рэжымах. Пасля змены ўлады гэтыя архівы нельга адразу поўнасцю адкрываць, але трэба адразу канфіскаваць і перадаць ў створаныя Інстытуты нацыянальнай памяці, лічыць Уладзімір Яворскі.

 Паводле ягоных слоў, люстрацыя накіравана на тое, каб замацаваць дэмакратычныя рэформы ў краіне і на перыяд 10–15 гадоў не дапусціць да дзяржаўнага кіравання людзей з таталітарнымі каштоўнасцямі.  

 На думку грамадскага дзеяча і навукоўцы Вінцука Вячоркі, люстрацыя павінна ахопліваць і савецкі час; у грамадстве трэба ствараць атмасферу маральнай патрабавальнасці да тых, хто прэтэндуе на ўладу, альбо мае яе. Пры гэтым, апазіцыйныя палітыкі маглі б паказваць прыклад адкрытасці ў дачыненні да неадназначных фактаў сваёй біяграфіі, лічыць Віцук Вячорка.

 Грамадскі дзеяч і навукоўца  Вацлаў Арэшка падкрэсліў, што люстрацыі павінна папярэднічаць прававая і маральная ацэнка мінулага, у тым ліку і савецкага.

 Дыскусія засведчыла, што без люстрацыі няма аніякай перспектывы вольнага, дэмакратычнага  і незалежнага развіцця Беларусі. Абмеркаванне ў грамадстве тэмы люстрацыі з’яўляецца своеасаблівым адказам на запужванні чыноўніцтва помстай у выглядзе жорсткіх рэпрэсіяў з боку апазіцыі пасля яе прыходу да ўлады. Разам з тым, люстрацыю трэба разглядаць як частку працэсу грамадскага пакаяння за вольны ці вымушаны  ўдзел людзей у злачынствах таталітарызму і аўтарытарызму. Такое грамадскае пакаянне заснавана на пераасэнсаванні мінулага, адмове ад насілля і вяртанні да агульначалавечых нормаў маралі.   

 Марат Гаравы  “НОВЫ ЧАС”