Паводле яе слоў, падзеі ва Украіне сведчаць пра тое, што там, дзе моўнае пытанее размытае, пытанне далучэння да Расіі вырашаецца амаль аўтаматычна. Без мовы немагчымы патрыятызм — абарона самога сябе, сваёй сям’і і сваёй Радзімы, падкрэсліла мовазнаўца. У якасці прыкладу яна спаслалася на тое, што, як правіла, рускамоўныя каментары ў інтэрнэцэ сваім зместам сведчаць пра безумоўную прыхільнасць аўтараў да Расіі.

 “Беларускамоўныя грамадзяне Беларусі павінны ўсвядоміць сябе большасцю і працаваць на тое, што мы — гаспадары на сваёй зямлі. Бо толькі за тымі, хто адчувае ў сябе ўпэўненасць і моц, могуць пайсці мільёны. І калі ў нашай краіне штосьці робіцца суперак закону і таму, што дэкларавана, мы павінны дабівацца нармальнага стану рэчаў”, — заявіла Алена Анісім. 

 На  думку грамадска-палітычнага дзеяча і мовазнаўцы Вінцука Вячоркі, задача свядомых беларусаў ў тым. каб для выяўлення беларускасці у кожным з тых, хто нарадзіўся і вырас на Беларусі, стварыць атмасферу вяртання да сябе. “І ў гэтым сэнсе свядомая меньшасць вядзе большасць”, — падкрэсліў Вінцук Вячорка.

 Ён прапанаваў актуалізаваць сэнс “Усеагульнай дэкларацыяй лінгвістычных правоў”, што з’яўляецца рабочым дакументам ЮНЭСКА, ініцыяваным каталонцамі летм 1996 года, а таксама узнавіць адмеркаванне праекта гэтага міжнароднага акту.

 Удзельнікі пасяджэння падтрымалі прапанову Вінцука Вячоркі аднавіць працу Беларускай нацыянальнай групы над праектам гэтага актуальнага дакумента і прыцягнуць да гэтай дзейнасці ТБМ, ТБШ, Беларускі ПЭН-цэнтар і Саюз беларускіх пісьменнікаў.

 Юрыст Гары Паганяйла звярнуў увагу на паўсюднае выцясненне беларускай мовы рускай, а таксама на прыклады дыскрымінацыі беларускай мовы, якая ў Беларусі з’яўляецца роднай мовай большасці насельніцтва. Так, у эталонным банку прававой інфармацыі з 200 тысяч дакументаў толькі 3,1% выкладзены па-беларуску (акты аб ўзнагароджанні, па кадравых пытаннях, аб правядзенні перамоваў па праектах міжнародных дамоваў, а таксама аб іх падпісанні), сказаў юрыст. 

 Паводле ягоных слоў, закон аб мовах не змяшчае прававых механізмаў, якія забяспечвалі б баланс ў выкарыстанні дзвух дзяржаўных моваў, прыярытэтнага вывучэння і выкарыстання нацыянальнай мовы тытульнай нацыі з улікам гістарычных , дэмаграфічных і лінгвістычных асаблівасцяў развіцця Беларусі як незалежнай дзяржавы.

 Гары Паганяйла прапанаваў падрыхтаваць зварот у Канстытуцыйны суд з просьбай узбудзіць вытворчасць па справе аб выдаленні ў заканадаўстве аб мовах прабелаў, выключэнні ў ім калізіяў і прававой нявызначанасці. 

 Рэдактар часопіса “Архэ” Валер Булгакаў зазначыў, што ўлада зарабляе на знішчэнні беларускай мовы ў гандлі з Крамлём наконт зніжак на кошты энерганосьбітаў. Ён лічыць малаверагоднай змену курсу беларускага кіраўніцтва ў моўным пытанні, бо іначай Расія зменіць правілы гульні. Вось чаму ў краіне па-беларуску навучаюцца 670 студэнтаў і ў год выдаецца на роднай мове 600 кніжак, у тым ліку 226 — дзяржаўнымі выдавецтвамі, падкрэсліў Валер Булгакаў.  

 Грамадска-палітычны дзеяч і мовазнаўца Пётра Садоўскі выказаў меркаванне пра тое, што заклік англійскіх каланістаў у Паўночнай Амерыцы XVIII стагоддзя “Ніякіх падаткаў без прадстаўніцтва ў парламенце Велікабрытаніі!” можна экстрапаляваць на розныя ўзроўні, у тым ліку і на адмову ад падаткаў пры парушэнні правоў беларускіх грамадзянаў на атрыманне адукацыі і інфармацыі ў электронных СМІ на роднай мове.

Марат Гаравы  “Новы час”