1989 год, перадвыбарчы мітынг БНФ у Мінску, у мікрараёне Паўднёвы Захад

Фота:  Уладзімір Сапагоў (1952-2012), 1989 год, перадвыбарчы мітынг БНФ у Мінску, у мікрараёне Паўднёвы Захад. Паводле сведчання Зянона Пазняка: “На гэтых мітынгах прысутнічала мая жонка Галіна, якая належыла да Койданаўскай Рады БНФ. (Нагадаю, што менскія раённыя рады БНФ мелі свае назовы (Койданаўская, Лошыцкая, Каліноўская, Партызанская і т.п.), каб не вымаўляць прозьвішчы бальшавіцкіх правадыроў, якімі называліся раёны Менска”.

Паводле сведчання Сяргея Навумчыка: “…некалькі слоў пра вясну -89. У той час адбываліся выбары народных дэпутатаў СССР – яны мелі тую асаблівасьць, што вылучаныя асобы не аўтаматычна траплялі ў бюлетэні, а прасейваліся праз т.зв. акруговыя сходы. Удзельнікаў сходу (300-350 чалавек) прызначалі парткамы прадпрыемстваў. Натуральна, што пры такім раскладзе ні Пазьняк, ні хто-небудзь іншы з БНФ патрапіць у бюлетэні (і, адпаведна, быць абраным) шанцаў ня мелі. Да прыкладу, мяне вылучылі шэсьць прадпрыемстваў Віцебска (гэта было пасьля змаганьня супраць будаўніцтва Віцебскай АЭС), у тым ліку такія буйныя, як тэлезавод – але на акруговым сходзе “зарубілі” (у бюлетэнь прайшоў і затым быў абраны дэпутатам хлопец-аўганец, які потым выступіў на з’езьдзе супраць Сахарава). Пазьняка вылучалі па дзесятках акругаў – і нідзе не зарэгістравалі. Такім чынам, у БНФ былі толькі дзьве магчымасьці: падтрымаць “нейтральных” асобаў (кшталту Шушкевіча) і блякаваць абраньне адыёзных камуністычных функцыянэраў (у Менску гэта ўдалося). І другое – вельмі важнае, тое, што шмат у чым перадвызначыла хаду найноўшай гісторыі Беларусі. Калі ў Літве, Латвіі, Эстоніі кіраўнікі кампартыі салідарызаваліся зь лідэрамі Народных Франтоў, калі сакратары ЦК выступалі за сувэрэнітэт і дэмакратызацыю, і спрыялі лідэрам народных рухаў (і ня толькі “сваім” – дастаткова прыгадаць, што менавіта 1 сакратар ЦК КП літвы Бразаўскас распарадзіўся прадставіць памяшканьне ў Вільні для ўстаноўчага з’езду БНФ), калі нават сакратар ЦК КПУ па ідэалёгіі Краўчук выступаў за сувэрэнітэт — дык кіраўніцтва ЦК КПБ з першага дня пачало цкаваньне актывістаў БНФ з выкарыстаньнем СМІ і прапагандысцкага апарату, а слоганы “Только в Союзе!» і “Без Москвы нам не прожить!” – гучалі гадамі і пасьля 1991-га і, зь невялікімі мадыфікацыямі, перанятыя “новым”, цяперашнім кіраўніцтвам”.