Біяграфія:

Геніюш Ларыса (дзявочае прозьвішча - Міклашэвіч; 27.07.(09.08.)1910, маёнтак Жлобаўцы каля в. Воўпа Гарадзенскага пав. Гарадзенскай губ. (цяпер Гарадзенскі р-н) - 07.04.1983, мяст. Зэльва Гарадзенскай вобл.), вядомая    беларуская паэтка, маральны лідэр незалежнага беларускага грамадзтва.

Нарадзілася ў шматдзетнай сям'і землеўласьніка сялянскага паходжаньня. Скончыла Ваўкавыскую гімназію (1928). Узяла шлюб зь Янкам Геніюшам - студэнтам мэдыцыны ў Празе (Чэхія) і пераехала туды.

Пасьля таго, як Чырвоная Армія заняла Заходнюю Беларусь, у 1939 быў арыштаваны бацька Ларысы. Пасьля нядоўгага зьняволеньня ў гарадзенскай турме ён быў расстраляны. Маці Ларысы і яе дзьве сястры былі высланыя ў Казахстан.

З 1937 па 1948 Г. жыла ў Празе. Там яна наладзіла стасункі з нацыянальна-дэмакратычнай беларускай эміграцыяй, брала ўдзел у працы Ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР) на эміграцыі. У сакавіку 1943 Г. стала Генэральным сакратаром і займалася захаваньнем ды ўпарадкаваньнем архіву БНР, пераправіла найбольш каштоўную частку архіву ў бясьпечнае месца. Яна таксама апекавалася беларускімі эмігрантамі, палітычнымі ўцекачамі, беларускімі работнікамі і ваеннапалоннымі ў Нямеччыне, была знаёмая з многімі ўдзельнікамі беларускага адраджэнскага і нацыянальна-вызвольнага руху - В.Захаркам, К.Езавітавым, В.Русаком, С.Грынкевічам, А.Клімовічам, Я.Найдзюком, зь пісьменьнікамі і артыстамі - Н.Арсеньневай, М.Сяднёвым, М.Забэйдам-Суміцкім і інш.

Трагічна склаўся лёс усіх сямейнікаў паэткі. У 1945 у Казахстане ад голаду памерлі маці і дзьве сястры; адзін брат з высылкі трапіў у армію Андэрса і загінуў пры вызваленьні Італіі; другі брат загінуў як жаўнер польскага войска ў Нямеччыне.

05.03.1948 Г. арыштаваная з мужам у Вімпэрку (Чэхія); 12 жніўня іх перадалі савецкім уладам і яны знаходзіліся ў савецкіх турмах Вены і Львова, з канца 1948 - у турме ў Менску, дзе Г. дапытваў вядомы сваёй жорсткасьцю міністар Дзяржбясьпекі БССР Цанава. Савецкія ўлады беспасьпяхова патрабавалі ад Г. перадаць ім архівы БНР. У лютым 1949 Вярхоўны суд БССР прыгаварыў Г. да 25 гадоў зьняволеньня ў лягерах. Разам зь ёю і на такі ж тэрмін быў асуджаны Янка Геніюш. Пакараньне адбывала ў лягерах Інты і Абезі (Комі АССР) і ў Мардоўскай АССР, дзе вяла асьветную працу сярод палітзьняволеных беларусаў; усталявала кантакты з прадстаўнікамі ўкраінскага і польскага дэмакратычнага і вызвольнага руху

У 1956 Г. разам з мужам часткова рэабілітаваныя, тэрмін пакараньня зьменшаны да 8 гадоў, якія ўжо прайшлі з моманту прысуду. Геніюшы цалкам не рэабілітаваныя і да цяперашняга часу. Пасьля вызваленьня пасяліліся на радзіме мужа ў Зэльве. Пасьля вызваленьня і да апошніх дзён свайго жыцьця Г. засталася перакананай антыфашысткай і антыкамуністкай, нязломнай беларускай патрыёткай, вернай незалежніцкім ідэалам БНР, яна прынцыпова адмаўлялася прымаць савецкае грамадзянства. Геніюшам перашкаджалі сустракацца з сынам Юркам (пасьля арышту бацькоў у 1948 ён застаўся на волі, пераехаў у Польшчу, дзе жыў у Беластоку да сваёй сьмерці ў 1985; быў вядомы як доктар і літаратар). Г. брала актыўны ўдзел у жыцьці царкоўнай абшчыны мястэчка - гэта быў час, калі царква знаходзілася пад шалёным прэсінгам з боку савецкіх уладаў.

Дом Геніюшаў у Зэльве стаўся прыцягальным асяродкам для патрыятычнай творчай моладзі Беларусі. Нягледзячы на нагляд КГБ, тут бывалі частымі гасьцямі паэты і пісьменьнікі, мастакі, навукоўцы, моладзь. Г. была сымбалем непарыўнасьці беларускай традыцыі дэмакратызму і незалежнасьці; яе слова шмат значыла для людзей, якія не прымалі таталітарнага рэжыму. У Г. шукалі парады і маральнай падтрымкі, вакол яе аб'ядналіся многія былыя палітзьняволеныя Беларусі.

Яшчэ ў гімназіі Г. пачала пісаць вершы, а друкавацца з 1939 - у беларускіх пэрыядычных выданьнях «Раніца», «Беларускі работнік», «Новы шлях» і інш. У 1942 у Празе выйшаў першы зборнік яе паэзіі «Ад родных ніў». Пісала вершы і ў зьняволеньні.

Пасьля вызваленьня Г. яе творчасьць 10 гадоў была забароненая. У 1967 пры спрыяньні вядомага беларускага паэта Максіма Танка надрукаваны свой першы ў савецкай Беларусі зборнік «Невадам з Нёмана». А далей Г. дазвалялі выступаць толькі як дзіцячай пісьменьніцы (надрукаваныя 2 кніжкі вершаў для дзяцей). Ужо пасьля заняпаду таталітарызму пасьмяротна былі выдадзеныя найбольш поўныя і найбольш значныя зборнікі яе твораў.

Пасьмяротна апублікаваныя зборнік паэтычнай спадчыны і кніга ўспамінаў «Споведзь». Ва ўспамінах адлюстравалася драматычная рэчаіснасьць Заходняй Беларусі ў складзе польскае дзяржавы, шматграннае жыцьцё беларускай эміграцыі ў Празе, нацыянальна-вызвольны рух, лёс заснавальнікаў БНР і іх пераемнікаў, падзеі ваеннага часу ў Цэнтральнай Эўропе і ў Беларусі. Асаблівае месца ва ўспамінах займаюць гады, праведзеныя ў камуністычных турмах і канцлягерах, трагічныя лёсы паэткі, яе сям'і, сулягернікаў - пераважна ўдзельнікаў беларускага, украінскага, польскага антыбальшавіцкага супраціву.

Паэтычнай творчасьці Г. характэрныя лірызм, глыбокая народнасьцьі гуманізм, філязофскае асэнсаваньне жыцьця, моцныя хрысьціянскія і нацыянальна-патрыятычныя матывы. Прыкметнае месца займае гістарычная тэматыка. Шэраг вершаў прысьвечаныя выдатным сучасьнікам, дзейнасьць і творчасьць якіх стала зьявай айчыннае гісторыі - Міхасю Забэйду-Суміцкаму, Максіму Танку, Уладзіміру Караткевічу, Зянону Пазьняку і інш. І цяпер Г. застаецца адной з самых папулярных беларускіх паэтак.

Пасьля сьмерці Г. у 1983 на яе магіле пастаўлены помнік коштам ахвяраваньняў з краю і замежжа. Традыцыйна ў дзень нараджэньня Г. ля яе магілы прадстаўнікі дэмакратычнага беларускага грамадзтва ладзяць памятныя акцыі.