1 снежня 2014 году Міністэрства культуры зацвердзіла праект зонаў аховы Курапатаў, а 29 снежня гэты праект быў ўнесены ў Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь. На пытанні карэспандэнту НЧ адказвае распрацоўшчык праекту, вядомы беларускі архітэктар Вадзім Гліннік.

— Хто замовіў праект і аплаціў гэты праект?
— Праект зонаў аховы нерухомай матэрыяльнай гістарычна-культурнай каштоўнасці першай катэгорыі “Месца згубы ахвяраў палітычных рэпрэсій 30–40-х гадоў ХХ стагоддзя ва ўрочышчы Курапаты” складзены на замову ўнітарнага прадпрыемства “Мінскграда”. Гэтым прадпрыемствам праект і аплачаны. Калі гаворка ідзе пра замоўцу на “Горадабудаўнічы праект дэталёвага планавання тэрыторыі ў межах: мяжа мемарыяла “Курапаты” — МКАД — мясцовы праезд — аўтадарога Калодзішчы-Заслаўе — мяжа мемарыяла”Курапаты”, у складзе якога распрацоўваўся праект зонаў аховы Курапатаў, дык дакладныя звесткі пра замоўцаў ведаюць распрацоўшчыкі з “Мінскграда”. Па недакладных звестках, замоўца ПДП — упраўленне капітальнага будаўніцтва Мінскага райвыканкаму. А ўжо гэтае ўпраўленне прыцягнула сродкі інвестараў, зацікаўленых ва ўсталяванні горадабудаўнічых рэгламентаў развіцця тэрыторыі вакол Курапатаў.
— Ваш праект зацверджаны цалкам, або з праўкамі Міністэрства культуры?
— Міністэрства культуры, як орган дзяржаўнага кіравання, які ўпаўнаважаны ўзгадняць і зацвярджаць праекты зонаў аховы, мае права выказваць заўвагі, якія распрацоўшчыкі абавязаны прымаць да ўвагі, бо іначай праекты папросту ня будуць узгодненыя. Гэта звычайная практыка. Змест нашага праекту таксама быў прыведзены ў адпаведнасць з патрабаваннямі адказных асобаў з Міністэрства культуры.
— Дэталізуйце змены, унесеныя Міністэрствам культуры ў Ваш праект адносна ўсходняй мяжы ахоўнай зоны.

— Некаторыя змены тычыліся фармулёвак апісання межаў зон аховы. З гэтымі заўвагамі мы пагадзіліся, бо ў будучыні спецыялістам Мінкультуры прыдзецца разбірацца з мажлівымі спрэчнымі сітуацыямі вакол Курапатаў і таму апісанні межаў ахоўных зонаў павінны быць гранічна дакладнымі і зручнымі для адстойвання інтарэсаў гістарычнай спадчыны. Што да ўсходняй мяжы ахоўнай зоны, то яна прынята ў версіі Міністэрства культуры. Розніца была ў падыходах да ўсталявання адлегласці ўсходняй мяжы адносна Курапацкага лесу і дакладнасці прывязкі мяжы на мясцовасці. Патлумачу. На ўсход ад Курапацкага ўрочышча пралягала так званая “Дарога смерці” — частка гістарычнай дарогі на Драздова, па якой ахвяраў рэпрэсій везлі на расстрэл у Курапаты. Сёння дарога ўзараная, але жыхары суседніх вёсак штогод наўпрост па полі тораць сезонную сцежку, якая амаль дакладна супадае з трасаю гістарычнай дарогі. Не выклікае сумневу, што траса “Дарогі смерці” мусіць быць захавана як важны элемент гістарычнага краявіду, звязаны з памяццю пра месца згубы ахвяр. Мы прапанавалі ўсталяваць мяжу на адлегласці ў 240 м ад ускрайку Курапацкага лесу. Такая адлегласць, на нашую думку, гарантавала захаванасць дарогі, дазваляла яе будучую мемарыялізацыю і стварала дастатковую буферную зону паміж дарогай і сучаснай забудовай з усходняга боку. У зацверджанай версіі Мінкультуры мяжа прывязана да адсутнай сёння дарогі на адлегласці ад яе ў 6 метраў на ўсход. Пры гэтым пакінута прыблізная прывязка да лесу ў 240 м. Але рэальна зацверджаная мяжа будзе бліжэй да лесу на 20-50 м, адпаведна трэба было пісаць не 240, а 190-220 м. Атрымліваецца, што цяпер ўсходняя мяжа ахоўнай зоны ў нас дакладна не прывязаная і яе лакалізацыю можна аспрэчыць. У будучыні гэта можа прывесці да непаразуменняў.
— Ваш праект стаў пачаткам узаконьвання незаконнага будаўніцтва аб’екту прыдарожнага сервісу з былой назвай “Бульбаш-хол”. Чаму вы гэта зрабілі, ведаючы, што “БелРэстІнвест”, як забудоўшчык аб’екту атрымаў папярэджанні Генпракуратуры і Мінкультуры аб неабходнасці вярнуцца ў прававое поле?
— Вяртанне ў прававое поле незаконных сітуацый, якія часам паўстаюць вакол гісторычна-культурных каштоўнасцяў, — гэта кампетэнцыя Міністэрства культуры і пракуратуры. У сферы маёй прафесійнай адказнасці знаходзіцца распрацоўка навукова-абгрунтаваных праектаў. І тут я імкнуся быць гранічна аб’ектыўным. Мая пазіцыя такая — з маральнага гледзішча піцейныя забавы ля нацыянальнага некропаля недапушчальныя. Але з архітэктурнага пункту гледжання забудова названага аб’екту прыдарожнага сервісу не замінае ўспрыняццю Курапацкага ўрочышча. Згодны, лепей, каб гэтай і іншай забудовы вакол наогул не было. Але будзем паслядоўнымі — яшчэ лепей, каб траса МКАД абмінула Курапацкі некропаль і ў выніку дарожнага будаўніцтва не была панішчана вялізарная колькасць пахаванняў, каб проста праз іх не праводзілі газаправод і лінію электраперадачаў, каб каля месца згубы бязвінных ахвяраў сталінізму не ладзілі падземнае вадасховішча і не пракладалі трасы гарадскіх вадаводаў. Каб у дзейснай ахоўнай зоне не з’яўляліся ачышчальныя збудаванні, каб не разбураліся фрагменты дарогі на Драздова, так званай “Дарогі смерці” і г.д. Калі падчас гэтых або іншых будаўнічых працаў закон быў парушаны, кампетэнтныя органы павінны даць таму адпаведную ацэнку.
— На вашае меркаванне, чаму Мінкультуры больш за 20 гадоў не зацвярджала сталы праект зонаў аховы Курапатаў?
— Гэтае пытанне варта скіраваць на адрас Міністэрства культуры.
— Зыходзячы з вашага вопыту працы над праектам зонаў аховы Курапатаў, чаму так важна, каб спачатку зацвярджаўся гэты праект, а ў залежнасці ад яго ўся іншая землеўпарадкавальная, архітэктурная і будаўнічая дакументацыя, а не наадварот?
— Паводле дзеючых будаўнічых нормаў і стандартаў, зоны аховы гістарычна-культурных каштоўнасцяў разам з зонамі аховы іншых аб’ектаў (у тым ліку вадаёмаў і рэчак, газаправодаў, лініяў электраперадачаў і тэлефонных кабеляў), належаць да зыходных дадзеных, якія прымаюцца a priori пры распрацоўцы горадабудаўнічай дакументацыі. Гэтыя зыходныя дадзеныя з’яўляюцца абмежаваннямі, што павінны быць абавязкова ўлічанымі пры распрацоўцы планаў развіцця тэрыторыяў. Пагадзіцеся, калі прызнаецца перавага развіцця тэрыторыі над захаваннем яе гістарычнага характару, дык вышэйпрыведзеная метадалагічная канструкцыя губляе сэнс, бо менавіта ад некантраляванай забудовы мы і ахоўваем нашыя гістарычныя помнікі. У адваротным выпадку нам трэба ўзаконіць распрацоўку праектаў зонаў аховы сучаснай забудовы ад непажаданага ўздзеяння гістарычных аб’ектаў.
— Якую ролю, на вашу думку, адыграла ініцыятыва “Эксперты ў абарону Курапатаў” у справе ўключэння “Дарогі смерці” ў склад ахоўнай зоны?
— За трыццаць год сваёй архітэктурна-праектнай практыкі ў мяне не было больш адказнага і складанага аб’екта. Ад пачатку працы над праектам мы былі адкрытыя да дыскусіяў з грамадскасцю, якія часам набывалі характар жорсткай і бескампраміснай крытыкі нашых праектных прапаноў. Асабліва плённымі былі спрэчкі з прадстаўнікамі грамадзянскай ініцыятывы “Эксперты ў абарону Курапатаў”. У выніку праектныя рашэнні сталі больш узважанымі, дакладнымі і абгрунтаванымі. А ўвогуле, на вялікі жаль, трэба прызнаць, што каб не прынцыповая пазіцыя грамадскасці па праблеме будаўніцтва аб’екту прыдарожнага сервісу з былой назвай “Бульбаш-хол”, Курапаты і сёння наўрад ці мелі б сталыя ахоўныя зоны.

Марат Гаравы “Новы час”